OKUL KORKUSU


OKUL KORKUSU (FOBİSİ)
 
            Okul korkusu olan çocuklar bile bazen okula hevesle hazırlanır. Ayakkabı forma, kitap gibi okul gereçleri almaya giderken sevinçlidir. Eve gelir gelmez okul kıyafetlerini giyer, çantalarını hazırlar, okla gider gibi odadan bir odaya yürür. Anne- baba onu öyle gördükçe sevinir. Ancak okul günü gelip çattığında işler değişir. “okula gitmek istemiyorum” diye tutturur. Aslında bu çocuklar okuldan değil de anneden ayrı kalmaktan korkmaktadırlar. Temel sorun anneye aşırı bağlılıktır. Bu çocukların sabahları okula hazırlanması problem olur. Üstünü giyinmede çantasını hazırlamada yavaş davranır. Kahvaltı yapmaya nazlanır. “karnım ağrıyor, başım ağrıyor” diyerek hastalık bahaneleri uydururlar. Okul gitmesi için zorlandığında duyduğu büyük sıkıntı yüzünden gerçektende başı veya karnı ağrıyabilir.
 
            Bazen anne babalar çocuklara farkında olmadan, uyarma niyetiyle okul hakkında olumsuz şeyler söyleyerek çocuğu korkuturlar; “sakın biz gelmeden okulun kapısından dışarı çıkma. Yabancılarla konuşma. Kötü niyetli insanlar seni kaçırıp zarar verebilir.” Okulla tehdit edilen yaramaz çocuklarda okuldan korkabilir: “seni ancak okul adam edebilir. Okulda yaramazlık yap da başına neler gelirmiş gör. Öğretmeninden her gün dayak yersin” daha evvel okulla ilgili hiçbir tanışması olmayan çocuk okul hakkında korku geliştirebilir.(Çankırılı, 2004 s. 60-61)
 
Ülkemizde kim bilir kaç çocuk okul fobisini yaşıyor / yaşamakta ve kim bilir kaçına okul fobisi teşhisi konuldu, dolayısıyla bu yönde tedaviye gidildi.
 
Çoğunlukla ana-babalara, okul fobisini ve belirtilerini bilmediklerinden dolayı çocuklarını çeşitli doktorlara götürürler ve yanlış teşhise neden olurlar. 
 
Genellikle okul fobili çocuklara romatizma veya brusella gibi teşhisler konup, tedaviye gidilmeye çalışılır. Çünkü her ikisinde de belirtiler benzeşmektedir.
 
Okul fobisi, okula devamla ilgili şiddetli korku, huysuzluk, çeşitli hipokondriyak belirtilerle kendini gösteren bir kaygı (anxiety) bozukluğudur.
 
Her çocuk, okuldan, az-çok korkar. Bu korku, ta ilk zamanlardan vardır. Ama okuldan korkma kavramının ilmi, sosyal, psikolojik ve özellikle psiko-analitik açıklanması ve buna çare bulma üzerindeki çalışmalar çok yenidir.
 
İzleyen bölümlerde fobi ve okul fobisinin tanımları, tarihçesi, okul fobisinin çocuk, ana-baba yönünden nedenleri, çocuğun ve ebeveynlerin karakteristik özellikleri, okul fobisinin görülme sıklığı, yaş cinsiyet, zeka, ailedeki çocuk sayısı v sırası, ailenin ruh sağlığı durumu gibi özelliklere göre değişmesi, okul fobisinin sonuçları, tedavisi ve psikodinamik özellikleri açıklanmıştır. Son olarak da, örnek vakalarımızla, okul fobisi daha anlaşılır hale getirilmiştir.
                    
Fobi Nedir?
 
“Fobi” terimi kaçma, haşyet, panik, korku anlamlarına gelen “phobos” kelimesinden gelir. Şayet bir korku objektif olarak tehlike kaynağı olmayan, ya da daha doğrusu kişi tarafından tehlike kaynağı olmadığı bilinen, çevredeki nesne (obje) veya durumlara bağlı ise buna “fobi” denir.
 
Hasta kendi davranışının ve bu korkunun anlamsızlığını bilir, fakat bu korku nesnesinden kaçar, kişi kaygısını bir nesneye ya da duruma bağlamıştır; bununla karşılaştığı zaman kaygı, korku ve panikte meydana gelen kalp çarpıntısı, solunumda sıklaşma, titreme, terleme vb. gibi fizyolojik belirtiler gösterir.
 
Okul fobisi okula devamla ilgili şiddetli korku, huysuzluk, çeşitli hipokondriyatik şikayetlerle kendini gösteren bir kaygı (anxiety) belirtisidir. Çocuk bizzat okuldan, öğretmenden, diğer çocuklardan, okul yemekhanesinde yemek yemekten ya da okul hayatına ait her şeyden isteksizlik duyar . Okula gitmesi zorlandığı zaman kaygının bütün ruhi ve bedeni belirtilerini gösterir; kendisini evde tutmaları yolunda anne-babasını ikna etmeye çalışır.
 
İngiliz Psikiyatrist Berg aşağıdaki 4 noktada okul fobisini sınırlandırmıştır.
 
1. Çocuk okula gitmek istemez. Zorluk gösterir. Bu zorluk uzun süre okula gitmeyen çocukta ilk defa okula gitmesi istendiği zaman görülür (Örn. Bir hastalıktan sonra).
 
 
2. Çocuk duygusal bozukluklar gösterir.
n Aşırı korku
n Sevinç ve üzüntü arasında gidip gelmeler
n Herhangi bir organik nedeni olmayan bedensel yakınmalar gibi
 
3. Okula gitmeme anne-babanın bilgisi dahilinde olur.
 
4. Çocukta herhangi bir bozuk olan sosyal davranış görülmez. Örneğin; çalma, yalan söyleme, cinsel bozukluklar ya da saldırgan davranışlar gibi.
 
 
n Okul fobisiyle okul kaçağı olmayı birbiriyle karıştırmamak gerekir. Okul fobisi olan çocuk, değişik zamanlarda okula gitmemesinin temelinde başarısızlık korkusu ve sınıf içinde aktif olamama endişesi bulunur. Okuldan kaçan çocuklar ise okulu sevmezler, aynı zamanda tembeldirler ve akademik bir amaçları yoktur.
 
 
n Bu çocuklar okuldan kaçtıkları zamanı anne-babasının bilgisi olmaksızın ev dışında gönüllerince geçirirler. Buna karşılık okul fobisi olan çocuklar evden uzaklaşmazlar; evde mutlu ve neşelidirler. Bu çocukların okul başarıları orta düzeydedir. Ödevlerinin aksamasıyla yakından ilgilidirler.
 
OKUL FOBİSİNİN BELİRTİLERİ
 
n   Okul fobisi ya yavaş yavaş ya da birdenbire meydana gelir. Okul fobisi gösteren çocukların çoğu daha 2-3 yaşında iken annelerinden ayrılmak istemezler, anneyi evde adım adım izlerler, onu yalnız bırakmazlar. Okul fobisinin temel belirtisi çocuğun okuldan korkması ve okula gitmek istememesidir.
 
n Korku, tüm okula karşı olabileceği gibi okuldaki herhangi bir derse karşı da olabilir.
 
n Önce çocuk evden ayrılmak istemez, zorlanırsa ağlar, sıkıntılıdır, korkar ve terler; bu durumda anne çocuğu kendisi okula götürür. Çocuk anne ile beraber olduğu sürece rahat ve usludur. Anne çocuğu okula bırakıp eve dönünce çocuk tekrar yukarıda açıkladığımız kaygı belirtilerini gösterir.
 
n Başlangıçta ifade ettiğimiz gibi okul fobisi ya çocuğun ilk defa okula gitmesi ile başlar, aralıksız devam eder, belki hastalıklardan ve tatillerden sonra hafif bir isteksizlik gösterebilir. Fakat sonradan ya okul veya öğretmen değişince öğretmenden azar işitince kendisine yeteneğinden yüksek bir okul ödevi verilince uzunca süren bir hastalık veya ameliyattan sonra evde herhangi bir kaza ya da ölüm olunca çocukta okul fobisi başlar, söylediğimiz bütün kaygı belirtilerini gösterir, hipokondrik ve bedeni şikayetler başlar.
 
n  Zamanla okul korkaklığı çocuğun diğer faaliyetlerine de etki yapar. Nihayet ana-baba yanında olmadan evden ayrılmayacak ve arkadaşlarıyla oynamayacak hale gelir. Az olmakla birlikte bir kısım çocuklarda okul fobisi bir psikozun yani ağır bir ruh hastalığının başlangıcı olabilir.
 
OKUL FOBİSINİN NEDENLERİ
 
Okul fobisinin sebepleri çoktur. Toplayabildiğimiz kaynaklardan ve özellikle örnek vakalardan anladığımıza göre okul-fobisinin sebepleri şunlardır:
  
Çocuk Yönünden :
 
n Çocuk ters, sinirli sık sık ceza veren, şikayetçi, merhametsiz ve çok acele iş isteyen bir öğretmenden; disiplinsiz bir sınıftan; okul ödevlerini yapamamaktan; sınıfta kalmaktan; özellikle kendisinden yeteneğinin üstünden başarı bekleyen bir anne ya da babanın isteklerini yerine getirememekten korkar.
 
n Çocuk ev ile okul arasındaki yolda rastlandığı hayvanlardan, köprüden, akarsudan, kalabalık trafikte çiğnenmekten, hoyrat ve kendisinden büyük çocukların dövmesi, laf atmaları ve alaylarından onların cinsel sarkıntılıklarından korkar.
 
n Çok fazla şişmanlık, çok ileri zayıflık, biçimsiz diş, biçimsiz burun, şaşılık, büyük kulak, albinizm, tavşan dudağı, kurt ağzı veya buna benzer çirkinlik oluşturan diğer yüz kusurları, topallık, körlük, sağırlık vb. gibi sakatlarda ve müzmin hastalıklarda çocuk diğer çocuklardan, özellikle onların alayları ve isim takmalarından utanır ve korkar.
 
n  Çocuk daha okul öncesi dönemde anneye aşırı derecede bağımlıdır. Anneden ayrılma korkusu vardır. Bağımsız hareket etme kendine yetme gibi davranış tarzları gelişmemiştir. Çocuk aile dışındaki ilişkilerinde genellikle korkulu ve çoğunlukla sosyal ilişkileri zayıftır. Bu tip çocuklar okulda başarıları nedeniyle öğretmenleri tarafından kabul edilmek isterler ve bunun için çaba sarf ederler. Öğretmen ile bu tarzda kurulan ilişkisi sağlıklı değildir. Çocuk ailesi dışında özellikle okulda kendini baskı altında hisseder.
 
n Bu tip çocuklar annesinin hastalanmasından, annesini yeni doğmuş bir kardeş ile evde yalnız bırakmaktan, anne sevgisinin azalacağı ya da kalmayacağından; evde kalan annesinin alkolik, huysuz ve geçimsiz baba tarafından dövüleceğinden, ya da annenin hayal edilen birisi tarafından hücuma uğrayacağından korkar.
 
Anne-Baba Yönünden
 
n Okul fobisi olan çocukların babaları da aşırı bağımlılık ve koruma konusunda eşleriyle işbirliği içindedir. Baba da pasiftir ve çocuğun eğitim sorunlarıyla az ilgilenir. Bu konuda aile içinde genellikle ikinci rolü alır. Bu nedenle çocuğun eğitiminde anne ile eşit durumda değildir. Çocuk aile içinde gerçek rehberi bulamaz. Baba, ev içinde bir takım kurallar koymaya da disiplin uygulama yerine, sürekli bir barış ve sakinlik ortamının olmasını yeğler. Çoğunlukla çocuğun isteklerine göre hareket edilir.
 
 OKUL FOBİSİNİN;
 
n Görülme Sıklığı 
n Yaş
n Cinsiyet
n Zeka Dereceleri
n Ailedeki Çocuk Sayısı ve Sırası
n Ailenin Ekonomik, Sosyal ve Öğrenim Durumu
n Ailelerin Ruh Sağlığı Durumu
 
OKUL FOBİSİNİN SONUÇLARI VE TEDAVİSİ
  
Okul fobisi çocuğu okuldan, sosyal faaliyetlerden ve öğrenme yaşantısından uzaklaşmasına neden olduğundan, akademik ve   sosyal gelişmeyi ciddi bir biçimde etkilemektedir.   Suçluluk duygusu gelişir, aşırı duyarlı olan çocuğun tekrar okula uyumu çok zorlaşır. Okul fobisi özellikle kronik olduğu taktirde, ergenlik döneminde gençliğin diğer nörotik belirtilerinden daha zorlu bir takım psikolojik sorunların oluşumuna yol açar.
 
 
n Okuldan uzak kalmanın getireceği sorunlar nedeniyle okul fobisi olan çocukların elden geldiğince bir an önce okula dönmeleri amaçlanır, uzmanların çoğu, çocuğun okula dönmesinden önce sorunun nedenlerini anlamasına yardımcı olmak ve endişelerini azaltmak amacıyla bir süre için psikoterapi yapılmasını önermektedirler. 6-12 ay gibi bir tedavi sürecinden sonra çocukların okula dönmelerinin başarılı sonuçlar verdiği görülmüştür.
 
1. Çocuğu hastaneye yatırmaları için anne-babayı ikna etme
2. Okul fobisinin arkasındaki sorunların çözümlenmesi (Ortalama 1.5-2 ay)
3. Çocuğun tekrar okula başlaması (ortalama 3-4 hafta)
5. Hastaneden ayrılma
4. Aile ortamına dönüş (ortalama 3-4 hafta):
 
KAYNAKLAR:
 
  • ÇANKIRILI, A., Kötü Çocuk Yoktur, Zafer Yayınları, İstanbul- 2004
  • PAK, Nergül, Okul Fobisi, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık A.B.D.(Lisans Tezi), Erzurum - 1998
 
  • KIYAK, Yahya, Çocuklarda Okul Fobisi, Öğretmen kitapları, 115, İstanbul, 1965.
  • YAVUZER, Haluk, Çocuk Psikolojisi,
  • ONUR, Çocuk ve Ergen Gelişimi,
  • ÖZDOĞAN, Berka, Çocuk ve Oyun,
  • BALTAŞ, Zuhal, Ana- Baba Okulu, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1995.
  • UĞUR, Serpil, Çocuk Sağlığı,
  • CÜCELOĞLU, Doğan, Yetişkin Çocuklar, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1994.
  • YAVUZER, Haluk, Çocuk Eğitimi El Kitabı.
 
İzzet BAT
Psikolojik Danışman 
 
Bugün 2 ziyaretçi (15 klik) kişi burdaydı!